Şiir ve İmge / Yalçın Armağan - Melih Levi

Alegori

Simge

İmge

Tasartı

Görüntü

Görüt

Oksimoron

Sinestezi

Aksanat, Çağdaş Sanat Atölyesi, "Melih Levi ile Modern Şiir Sohbetleri" etkinliğinin ilk günündeyiz.
Akademisyen Yalçın Armağan ve Melih Levi'nin,
"Sizce imge nedir?" sorusuyla başlıyor sohbet.

     Sözcük anlamı dışında görüntü oluşturmak,

     Okurun zihninde gördüğü,

     Anlamın derinliği,

     Şairin yönlendirdiği algı,
     Metafor...

Birbirinin benzeri onlarca cevaptan sonra; imgenin Dünya ve Türk Edebiyatındaki alegori, simge ve imge sürecini, tasartı, görüntü, görüt şeklindeki isimlendirmeleri, birbiriyle çelişen ya da tamamen zıt iki kavramın bir arada kullanıldığı oksimoron ile; renkleri duymak, sesleri görmek gibi duyu karışması durumu sinestezinin imge sanılması...

Aşağıdaki örnek şiirler üzerinden;
Alımlama estetiği, rastlantısal imgenin anlamsızlığı, ilişkisel zayıflık, anlamın çoğunluğu konularıyla sonlanıyor bu güzel şiir sohbeti.

haliç'te bir vapuru vurdular dört kişi

demirlemişti eli kolu bağlıydı ağlıyordu

dört bıçak çekip vurdular dört kişi

yemyeşil bir ay gökte dağılıyordu

deli cafer ismail fayfur ve şaşı

maktülün onbeş yıllık arkadaşı

üçü kamarot öteki aşçıbaşı

dört bıçak çekip vurdular dört kişi

cinayeti kör bir kayıkçı gördü

ben gördüm kulaklarım gördü

vapur kudurdu kuduz gibi böğürdü

hiçbiriniz orada yokyunuz

(Atillâ İlhan, “Cinayet Saati”, Sisler Bulvarı, 1953)

Gülün tam ortasında ağlıyorum

Her akşam sokak ortasında öldükçe

Önümü arkamı bilmiyorum

Azaldığını duyup duyup karanlıkta

Beni ayakta tutan gözlerinin

Ellerini alıyorum sabaha kadar seviyorum

Ellerin beyaz tekrar beyaz tekrar beyaz

Ellerinin bu kadar beyaz olmasından korkuyorum

İstasyonda tiren oluyor biraz

Ben bazen istasyonu bulamayan bir adamım

Gülü alıyorum yüzüme sürüyorum

Her nasılsa sokağa düşmüş

Kolumu kanadımı kırıyorum

Bir kan oluyor bir kıyamet bir çalgı

Ve zurnanın ucunda yepyeni bir çingene

(Cemal Süreya, “Gül”, Üvercinka, 1958)

Bulutların çıkınında

Mis kokulu güvercinleri gökyüzünün

Çıldırtırlar insan gözlü kedileri

Ay doğar kuyulara yalınayak

Telgrafın tellerinde gemi leşleri

(Oktay Rifat, “1”, Perçemli Sokak, 1956)

Saat Çini vurdu birden: prinççç

Ben gittim bembeyaz uykusuzluktan

Kasketimi eğip üstüne acılarımın

Sen yüzüne sürgün olduğum kadın

Karanlık bir sokaktaydın gizli her köşedeydin

Bir çocuk boyuna bir suyu söylerdi. Mavi.

Birtakım genç anneleri uzatırdı bir keman

Sen tutar kendini incecik sevdirirdin

Bir umuttun bir misillemeydin yalnızlığa

(Cemal Süreya, “Ülke”, Göçebe, 1965)

Orman sen elimi tutunca başlardı,

Yarılırdı bir incir ortasından.

Koşardık yukarı iki büklüm, soluk soluğa.

Alabalıklarla düşe kalka, çam pürleri

Keserdi hızımızı, Elimi Bırakma, Elimi Bırakma...

       Sonra kayardık ta aşağılara.

Ve alçalırdı sessizlik bir ağaç gibi

Kök salardı sende ve bende, arayarak

Toprağın sıraya dizilmiş suyunu.

Ayçiçeğinden göğüslerin döner ışığa

Yürürdüm göğsünde öğle saatleri gibi,

Yürürdüm bin anıt kemeri gibi iki yanında.

       Sonra gene başlardık koşmağa,

Yukarı, daha yukarı, çukur sularına göklerin.

Öperdim seni, titrerdin,

Prçalanmış anları birleştiren sevi düş görmez: Ey orman,

Ey avlanmış atın falı, ey yeniden başlamanın

Aç güvercini!

Falımız yok bizim.

Yaktık onu göçmen kuşların gözlerindeki

Benek, gagalarındaki tekçil dane gibi

Daha gün doğarken. Falımız yok bizim.

(Melih Cevdet Anday, “Sevi”, Teknenin Ölümü, 1975)

Bütün iyi kitapların sonunda

Bütün gündüzlerin, bütün gecelerin sonunda

Meltemi senden esen

Soluğu sende olan

Yeni bir başlangıç vardır

Parmağını sürsen emlaya, rengini anlarsın

Gözünle görsen elmayı, sesini duyarsın

Onu işitsen, yuvarlağı sende kalır

Her başlangıçta yeni bir anlam vardır.

Nedensiz bir çocuk ağlaması bile

Çok sonraki bir gülüşün başlangıcıdır.

(Edip Cansever, “Umuş”, Bezik Oynayan Kadınlar, 1982)

O büyük ve muazzam zamanda unuttum

Kanatlarım çok oldu üşüyor benim

Bu beyaz ıssızlıkta göğsüme düşüyor

Bu yüzden eğik boynum.

Bir kuşun anısı kalmış bende, saklı

Bundan gözlerimdeki kayalık,

İçimdeki serseri buzullar

Dürtme içimdeki narı

Üstümde beyaz gömlek var.

(Birhan Keskin, “Penguen 2”, Ba, 2005)

O itiş kakıştaki bu yüzlerin görüntüleri;

Ipıslak, kasvetli bir daldaki taç yaprakları sanki.

(Ezra Pound, “In a Station of the Metro”)

Gidelim öyleyse, senle ben,

Akşam seinliği göğe

Eterlenmiş bir hasta gibi masada;

Gidelim, yan ıssız caddelerden geçerek,

Mırıltılı inzivalarından

Huzursuz gecelerin, bir gecelik ucuz otellerdeki,

İstiridye kabuklarının tozuyla dolu lokantalardan;

Yollar uzar bıktırıcı bir sav gibi

Sinsi bir niyetle

Yöneltmek için seni dayanılmaz bir soruya...

Ah, “Nedir” diye sorma,

Gidelim de yapalım ziyaretimizi.

(T.S.Eliot, “J.Alfred Prufrock'un Aşk Şarkısı”, Çev. Yaşar Günenç)